Το “Εγώ” είναι η αίσθηση αυτοεκτίμησης ή σπουδαιότητας ενός ατόμου.
Το εγώ, στην ψυχαναλυτική θεωρία, αναφέρεται στο τμήμα της ανθρώπινης προσωπικότητας που βιώνεται ως «εαυτός» ή «εγώ» και βρίσκεται σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο μέσω της αντίληψης. Λέγεται ότι είναι το μέρος που θυμάται, αξιολογεί, σχεδιάζει και με άλλους τρόπους ανταποκρίνεται και ενεργεί στον περιβάλλοντα φυσικό και κοινωνικό κόσμο. Το Εγώ, σύμφωνα με τον Σίγκμουντ Φρόιντ, είναι ο οργανωμένος, ρεαλιστικός παράγοντας που μεσολαβεί, ανάμεσα στις ενστικτώδεις επιθυμίες της ταυτότητας και το κρίσιμο υπερ-εγώ.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ένα υγιές εγώ τροφοδοτεί άμεσα τη θέλησή μας, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μας βοηθήσει να επικεντρωθούμε σε ένα μεγάλο έργο, για παράδειγμα. Ένα υγιές εγώ μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να παραμείνουμε ανθεκτικοί όταν τα πράγματα πάνε στραβά, σύμφωνα με τον Bentley. Όταν αναπτυχθεί σωστά, ένα υγιές εγώ μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε.
Τι γίνεται όμως όταν δεν είναι και τόσο υγιές; Θα μπορούσαμε να πάμε πολύ πίσω στον χρόνο, στην αρχή των πάντων, να αναφερθούμε στο Προπατορικό Αμάρτημα, να το δούμε από μία διαφορετική οπτική (Αναμόρφωσης) και εν συνεχεία να το κατανοήσουμε αλλοτρόπως.
Οι Πρωτόπλαστοι με πνοή Θεού, είναι ικανοί να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους και την θέση τους στην Θεϊκή Δημιουργία. Είναι μέρος ενός συνόλου, το οποίο συνεργάζεται και συνπορεύεται σε έναν ειδυλλιακό κόσμο, όπου με αρετές όπως η ταπεινότητα, γεννά την ισορροπία η οποία με την σειρά της συνθέτει την απόλυτη αρμονία. Έχουν σεβασμό στην Πλάση και στα υπόλοιπα Δημιουργήματα του Θεού. Όμως ο απαγορευμένος καρπός που σε αυτήν την περίπτωση είναι ο εγωϊσμός, ανατρέπει τα πάντα. Αρχίζουν να πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι από όλα τα υπόλοιπα μέρη του θεϊκού συνόλου. Νιώθουν ανώτεροι, οπότε ολόκληρη η Κτίση μετατρέπεται σε κατώτερη αξία όπου υπάρχει για να τους υπηρετεί. Η αρμονία και οι ισορροπίες που διέπουν αυτήν διαταράσσονται με καταστρεπτικές συνέπειες. Ο κήπος της Εδέμ δεν είναι λαμπρός πια, δεν σφίζει από ζωή, ευτυχία, πληρότητα και ευδαιμονία. Ο Θεός, Πατέρας και Δημιουργός των πάντων, τους τιμωρεί γι’αυτήν τους την ανικανότητα για αρμονική συνύπαρξη λόγω της αλαζονείας, την παντελούς έλλειψης ταπεινότητας και ευγνωμοσύνης, “ξεριζώνοντάς” τους από τον κήπο της Εδέμ ως παράσιτα. Δεν αποτελλούν πλέον μέρος της θεϊκής συμμετρίας και γι’αυτό τους απομακρύνει από την τελειότητα και τους αφήνει στην φθορά, την αρρώστια, τον πόνο, βορά της ίδιας τους της κακίας και του φθόνου, στην σωματική και ψυχική τους αλλοτρίωση, τον πνευματικό και σωματικό θάνατο.
Η εγωμανία είναι ένας ψυχιατρικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υπερβολική ενασχόληση με το εγώ, την ταυτότητα ή τον εαυτό κάποιου. Περιλαμβάνει συχνά πνευματικές, φυσικές, κοινωνικές και άλλες υπερεκτιμήσεις. Οι εγωιστές έχουν μια συντριπτική αίσθηση της κεντρικότητας του “Εγώ” σχετικά με τις προσωπικές τους ιδιότητες. Έχουν ψευδαισθήσεις προσωπικού μεγαλείου και επιδεικνύουν παντελής έλλειψη εκτίμησης. Ένας από τους μεγαλύτερους λόγους για τους οποίους το εγώ είναι ο εχθρός, είναι ότι τους κρατά μακριά από την πραγματικότητα. Το εγώ είναι αυτό που τους εμποδίζει να ακούσουν κρίσιμα αλλά απαραίτητα σχόλια από άλλους.
Ο όρος εγωμανία χρησιμοποιείται συχνά από τους λαϊκούς με περιφρονητικό τρόπο για να περιγράψει ένα άτομο που θεωρείται ανυπόφορα εγωκεντρικό. Όσοι υιοθετούν εγωκεντρική συμπεριφορά, βάζουν σε πρώτη μοίρα το εγώ τους. Αγαπάνε υπέρμετρα τον εαυτό τους και ενδιαφέρονται αποκλειστικά και σε υπερβολικό βαθμό για τις δικές τους ανάγκες, το ατομικό τους συμφέρον και τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Κάθε προσπάθειά τους αποσκοπεί μόνο στην ικανοποίηση των στόχων και των φιλοδοξιών τους και αδιαφορούν για τους συνανθρώπους τους και για τον κόσμο γύρω τους. Η υπερβολική αυτοπεποίθηση και η εξωφρενική πίστη στον εαυτό τους τούς κάνει να θεωρούν ότι είναι οι καλύτεροι και ότι μόνο εκείνοι αξίζουν, με αποτέλεσμα να καταστρατηγούν τα δικαιώματα των υπολοίπων. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων, υπάρχει αυταρχική, σκληρή, λανθάνουσα και απάνθρωπη συμπεριφορά.
Σχολιάζουν αρνητικά τους άλλους, τους υποβιβάζουν, τους συκοφαντούν, κάτι που τους προσφέρει μια αίσθηση ανωτερότητας και δύναμης, αδιαφορώντας για το αν δημιουργούν πόνο. Είναι τόσο απασχολημένοι να κρίνουν τους άλλους που δεν έχουν αναπτύξει καμία ικανότητα για αγάπη.
Η βία φαίνεται ότι είναι συνήθως το αποτέλεσμα του απειλούμενου εγωισμού – δηλαδή, πολύ ευνοϊκές απόψεις του εαυτού που αμφισβητούνται από κάποιο άτομο ή περίσταση. Οι διογκωμένες, ασταθείς πεποιθήσεις για την υπεροχή του εαυτού μπορεί να είναι επιδεκτικές σε απειλές και ως εκ τούτου στην πρόκληση βίας. Η κατεύθυνση του θυμού προς τα έξω γίνεται τρόπος αποφυγής μιας πτώσης της αυτο-έννοιας. Ο Φρόιντ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το “εγώ” επηρεάζει την ορθή αντίληψη του ατόμου και αυτό δύναται να προσφύγει σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και επιθετικότητα.
Ακόμη και οι πιο έμπειροι ψυχίατροι, ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο των διαταραχών του ορίου του εγώ και να κατανοήσουν την περίεργη κατάσταση των συμπτωμάτων και την πλήρη σημασία τους για τους πάσχοντες.
Τέτοιες συμπεριφορές είναι ανθυγιεινές, αποδυναμώνουν το υγιές βιοδιαθέσιμο και στο τέλος αφήνουν κυριολεκτικά πληγωμένες, αγχωμένες, θυμωμένες, στραγγισμένες και άρρωστες υπάρξεις.
Το αρχαίο ελληνικό απόφθεγμα «γνώθι σαυτόν», είναι ένα από τα δελφικά ρητά που γράφτηκαν στον πρόναο (προαύλιο) του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, σύμφωνα με τον Έλληνα συγγραφέα Παυσανία. Στα αρχαία ελληνικά η φράση σήμαινε “γνωρίστε το μέτρο σας”.
Η αυτογνωσία είναι κυρίως η βελτίωση της σχέσης με τον ίδιο τον εαυτό, καθώς και η βελτίωση των κοινωνικών σχέσεων.
Ο Πλάτωνας αναφέρθηκε επίσης στο γεγονός ότι η κατανόηση του “εαυτού” αποδίδει έναν μεγαλύτερο παράγοντα κατανόησης της φύσης του ανθρώπου. Συλλογιστικά, η κατανόηση του εαυτού επιτρέπει στον εαυτό να κατανοήσει τους άλλους.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι το να γνωρίσεις τον εαυτό σου είναι η αρχή της σοφίας.
Για τον Σωκράτη, ο στόχος της φιλοσοφίας ήταν να «γνωρίσεις τον εαυτό σου». Λέει, ότι οι άνθρωποι φαίνονται γελοίοι όταν προσπαθούν να γνωρίζουν δυσνόητα πράγματα πριν γνωρίσουν τον εαυτό τους.
Το να είσαι υπερήφανος για τον εαυτό σου δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να είσαι πολύ ταπεινός. Δεν υπάρχει καν ζήτημα ανωτερότητας από τους άλλους, ο καθένας είναι μοναδικός από μόνος του. Αυτή είναι η κατανόηση που επιφέρει την υπερηφάνεια για τον εαυτό. Ότι κανείς δεν είναι υψηλότερος από οποιονδήποτε άλλο, ούτε κανείς κατώτερος από οποιονδήποτε άλλο. Σε αυτήν την ύπαρξη, ένα μικρό λουλούδι με γρασίδι είναι ίσο με το μεγαλύτερο αστέρι στον ουρανό, διότι όλοι και όλα έχουν την ίδια αξία. Εάν έλειπε ακόμη και αυτό το μικρό λουλούδι με γρασίδι, κάτι θα έλειπε σε ολόκληρη την ύπαρξη, που ακόμη και το μεγαλύτερο αστέρι δεν θα μπορούσε να αντισταθμίσει αυτό το κενό.
Oι Ουπανισάδες είναι Ινδουιστικά ιερά κείμενα. Είναι ένα είδος υπομνημάτων με πορίσματα φιλοσοφικού και μυστικιστικού περιεχομένου. Υποστήριζαν ότι μόνο η αυτογνωσία εξαλείφει τη δυστυχία, η αυτογνωσία και μόνο είναι το μέσο για την υψηλότερη ευδαιμονία. Ότι η απόλυτη πραγματική γνώση περιλαμβάνει την κατανόηση της ουσίας του εαυτού και της φύσης του Θεού (βλέπε και Αλληγορία της γραμμής του Πλάτωνα).
Σε μια συζήτηση για μετριοπάθεια και αυτογνωσία, ο Ρωμαίος ποιητής Juvenal παραθέτει τη φράση στα Ελληνικά και δηλώνει ότι ο κανόνας κατέβηκε από τον ουρανό.
Όσο και να προσπαθεί ο άνθρωπος να βρει τρόπους να ευτυχήσει (χρήμα, δόξα, ηδονές κ.ο.κ.), δεν θα καταφέρει τίποτα, αφού στην ευτυχία οδηγεί το αγαθό και το αγαθό είναι ο ίδιος ο Θεός και ό,τι Αυτός ορίζει και εντέλλεται (Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης).
Το 1831, ο Ralph Waldo Emerson έγραψε ένα ποίημα με τίτλο “Γνώθι Σαυτόν”, με θέμα “Ο Θεός σε σένα”. Το ποίημα ήταν ένας ύμνος για την πεποίθηση του Έμερσον ότι το «να ξέρεις τον εαυτό σου» σημαίνει να γνωρίζεις τον Θεό που υπάρχει σε κάθε άτομο.
Το Εγώ είναι μια ηθική δυαδικότητα, μια σύγκρουση μεταξύ του κακόβουλου και του καλοπροαίρετου (Δήμητρα Καπογιάννη – Σεναρέλη).
Μπορεί να καταστρατηγεί τα δικαιώματα των υπολοίπων, να γεννά αυταρχική, σκληρή και απάνθρωπη συμπεριφορά. Να επηρεάζει την ορθή αντίληψη του ατόμου με επακόλουθο την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και επιθετικότητα.
Όταν όμως έχει μέτρο (γνώθι σαυτόν) μπορεί να γίνει η αρχή της σοφίας. Όλοι και όλα γύρω έχουν την ίδια αξία και σημασία και συμπλέουν αρμονικά. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να προσεγγίσει το Αγαθό, τον Θεό που τα πάντα εν σοφία εποίησεν.
Όπως γράφει και ο αγαπημένος μου σύζυγος Αλέξανδρος Σεναρέλης-Σινάρης, συγγραφέας και ποιητής, στο ποίημα Apogee…
“Πάνω σε πέτρες άπλωσε τραγούδι ασκητικό οι μακαριότητες ανέβασμα από το κτήνος στο Θεό”
“Επίπονος ανήφορος ο Γολγοθάς Σταυρός και βράχος υποτάσσει για σε την κόλαση είναι αρκετό“
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.
by Dimitra