Κοινωνική κατασκευή επιστημονικής μελέτης και έρευνας ή προέκταση Θεϊκού σκοπού;
Η μητρότητα είναι η λέξη που τείνουν να χρησιμοποιούν οι κοινωνιολόγοι για να αναφερθούν στις κοινωνικές προσδοκίες, εμπειρίες και δομές που σχετίζονται με το να είσαι μητέρα. Η χρήση του όρου μητρότητα διαφοροποιεί το βιολογικό γεγονός της γέννησης ενός μωρού (όπου μια γυναίκα γίνεται μητέρα) και τις πρακτικές που εμπλέκονται στη φροντίδα των παιδιών (μητρότητα) από τα πολιτισμικά πρότυπα που συνδέονται με τη δημιουργία και τη φροντίδα των παιδιών. Η επιστήμη, κάτω από την οποία υπάγονται οι κλάδοι της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής, κατέχει μια προνομιακή και ισχυρή θέση στην κοινωνία, επηρεάζοντας τις πεποιθήσεις καθώς και τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αξίες. Για περισσότερο από μισό αιώνα, αυτοί οι κλάδοι υπογράμμισαν τον κρίσιμο ρόλο της «καλής μητρότητας» στη διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης της προσωπικότητας των βρεφών, παιδιών, ακόμη και ενηλίκων. Οι αναπτυξιακές θεωρίες μάς λένε ότι τα βρέφη, τα παιδιά ακόμα και οι ενήλικες, αναπτύσσονται και ευημερούν σε περιβάλλοντα που είναι συναισθηματικά ζεστά, περιποιητικά και ενθαρρυντικά και ότι όλα τα άτομα θα επωφεληθούν από γονείς που είναι ευαίσθητοι, αποδεκτοί, συνεργάσιμοι και πάντα διαθέσιμοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Αυτοί οι ορισμοί αποτελούν επίσης τη σημαντική βάση των προσδοκιών μας για μια καλή μητέρα και συνιστούν ένα πολύ μεγάλο μέρος του κοινωνικού μας ιστού. Όταν πρόκειται για την πρακτική της μητρότητας, μια μητέρα «πρέπει να είναι τέλεια, γιατί διακυβεύονται τόσα πολλά, όπως η σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών της, για την οποία θεωρείται απόλυτα υπεύθυνη» (Caplan, 1989, σ. 69).
Αυτή η προσέγγιση όπου ορίζει τη μητρότητα ως μια κοινωνική κατασκευή, απορρίπτει την υπόθεση ότι οι πρακτικές της μητρότητας, τα χαρακτηριστικά των μητέρων και οι έννοιες της μητρότητας είναι κατά οποιονδήποτε τρόπο φυσικά, βιολογικά, ουσιαστικά ή αναπόφευκτα. Μάλλον, υπονοεί ότι οι τρόποι αντίληψης και βίωσης της μητρότητας στην κοινωνία είναι αποτέλεσμα διαδικασιών κοινωνικής οικοδόμησης. Οπότε, η μητρότητα δεν είναι μια φυσική κατάσταση. Δεν είναι ένα φυσικό αποτέλεσμα βασισμένο στις βιολογικά δεδομένες διαφορές των φύλων, ως φυσική συνέπεια της σεξουαλικής δραστηριότητας και ως φυσική εκδήλωση ενός έμφυτου γυναικείου χαρακτηριστικού, δηλαδή του μητρικού ενστίκτου. Η ύπαρξη του θεσμού της μητρότητας, σε αντίθεση με την αναγνώριση ότι υπάρχουν απλώς μητέρες, σπάνια αμφισβητείται, διατέμνει τις κυρίαρχες κοινωνικές κατασκευές και ιδεολογίες σχετικά με την «κανονική» ή την «ιδανική» μητρότητα και γι’αυτόν το λόγο, οι κατάλληλες ιδιότητες της μητρότητας αποτελούν συχνά αντικείμενο συζήτησης. Η μητρότητα εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται σε μεγάλο βαθμό ως δεδομένο και ως αυτονόητο γεγονός παρά ως πιθανό αποτέλεσμα συγκεκριμένων κοινωνικών διαδικασιών που έχουν μια ιστορική και πολιτιστική θέση που μπορεί να χαρτογραφηθεί.
Η πολυπλοκότητα με την οποία αντιμετωπίζεται ο θεσμός της μητρότητας, το βάρος των κοινωνικών απαιτήσεων που προκύπτει από αυτήν, το άγχος και η ανασφάλεια που δημιουργούν οι υψηλές προσδοκίες των άλλων για το έργο της, μπορεί να οδηγήσει μια γυναίκα να νιώσει ότι δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με το ρόλο της ως “ιδανική” μητέρα.
Τα προβλήματα περιγεννητικής ψυχικής υγείας (Perinatal mental health,PMH) είναι αυτά που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή τον πρώτο χρόνο μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Η περιγεννητική ψυχική ασθένεια επηρεάζει έως και στο 20% τις νέες και μέλλουσες μαμάδες και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων. Εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία, τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να έχουν σημαντικές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στη γυναίκα, το παιδί και την ευρύτερη οικογένεια.
Η επιλόχεια κατάθλιψη, που ονομάζεται επίσης μεταγεννητική κατάθλιψη, είναι ένας τύπος διαταραχής της διάθεσης που σχετίζεται με τον τοκετό. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν υπερβολική θλίψη, χαμηλή ενέργεια, άγχος, επεισόδια κλάματος, ευερεθιστότητα και αλλαγές στις συνήθειες ύπνου ή διατροφής. Η έναρξη είναι συνήθως μεταξύ μιας εβδομάδας και ενός μήνα μετά τον τοκετό. Η επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά το νεογέννητο παιδί.
Τι είναι τελικά η μητρότητα; Τι σημαίνει να είσαι μητέρα; Αυτές οι ερωτήσεις είναι τόσο δύσκολο να απαντηθούν όσο κι αν ακούγονται απλές. Να γεννήσω; Να υιοθετήσω παιδιά; Να κάνω οικογένεια; Αλλά το να είσαι μητέρα είναι επίσης κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Υπάρχει κάποιο μεγάλο, συντριπτικό και όμορφο κομμάτι στο επίκεντρο της μητρότητας που είναι τόσο δύσκολο να βάλεις λόγια. Είναι συναίσθημα, όχι εξήγηση. Ίσως αυτό το κομμάτι λέγεται καλύτερα αγάπη. Αν ναι, είναι πραγματικά μια μοναδική αγάπη που προορίζεται για τη σχέση μητέρας/παιδιού. Και όταν το έχεις νιώσει, το ξέρεις.
Μητρότητα είναι να κοιμάσαι με το ένα μάτι ανοιχτό και πάντα να ανησυχείς. Να είσαι δάσκαλος, προπονητής, αστυνομικός, σούπερ ήρωας, φίλος και έμπιστος, να μαθαίνεις, να ακούς, να καθοδηγείς, να γελάς, να αγαπάς. Να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς και να θυμάσαι, ότι είναι εντάξει να μην είσαι τέλειος.
Πολλές φορές έχει γίνει μητέρα όχι από τη δική της επιθυμία αλλά από τις επιθυμίες κάποιου άλλου που δεν τη θεωρούσε αθώα. Μερικές φορές έχει γίνει μητέρα με αφελείς πειραματισμούς ή από επιδίωξη να ευχαριστήσει έναν πιεστικό συνομήλικο. Άλλες φορές πίστευε ότι αν μπορούσε να συλλάβει μόνο για τον σύντροφό της, θα μπορούσε να αντιστρέψει άσχημες/φθήνουσες καταστάσεις, αλλά αυτό δεν έχει πάντα καλό τέλος.
Αν και ρομαντική από πολλές απόψεις, η ιστορία της μητρότητας δεν είναι πάντα τόσο όμορφη όσο τα ποιήματα ή τα τραγούδια για τη μαμά που θα πλημμυρίσουν τα μέσα ενημέρωσης εκείνη τη μέρα το χρόνο που είναι αφιερωμένη σε αυτήν. Προβάλλουμε την εικόνα στην καρδιά μας ενός τέλειου ατόμου του οποίου η δύναμη στον χαρακτήρα, το ανάστημα και το στυλ θα πρέπει να παραμένουν άψογα ακόμη και όταν η πίεση αυξάνεται από όλες τις πλευρές. Επαναστατούμε εναντίον της επειδή είναι «πολύ ιδιότροπη», «δεν μας καταλαβαίνει» και «δεν θέλει να ακούσει τη δική μας πλευρά της ιστορίας». Την απορρίπτουμε όταν φτάνουμε στην κορυφή, επειδή ο ισχνός εαυτός της δεν ταιριάζει πλέον στην εικόνα της μητέρας ενός επιτυχημένου ατόμου, ωστόσο, χάρη στην ανιδιοτέλεια της καταφέραμε να επιτύχουμε.
Δεν θα υπήρχε καμία βιολογική εξήγηση για την ύπαρξή μας εδώ σε αυτή τη γη, εάν δεν δεχθούμε με λογική ότι ο Θεός δημιούργησε σκόπιμα το δέντρο από το οποίο έχουμε γίνει καρπός. Ένα δέντρο με τα ίδια γενετικά φύλλα που είναι αρκετά μοναδικά για να επιτρέψουν τη συγγραφή της δικής μας γενετικής ποίησης και εξακολουθούν να είναι ανιχνεύσιμα σε αυτές τις αρχικές ρίζες.
Η μητέρα είναι ένα ον που διαθέτει μια μήτρα ατελείωτων δυνατοτήτων και αυτή η μήτρα δεν περιορίζεται στη φυλή, τη βιολογία ή τη θηλυκότητα. Υπάρχουν βιολογικές μητέρες, θετές μητέρες, παρένθετες μητέρες, ανύπαντρες μητέρες, γιαγιάδες, νεραϊδονονές (στα παραμύθια, μια νεραϊδονονά είναι μια νεράιδα με μαγικές δυνάμεις που ενεργεί ως μέντορας ή γονιός σε κάποιον, στο ρόλο που αναμενόταν να παίξει ένας πραγματικός νονός σε πολλές κοινωνίες). Όλα αυτά ενσωματώνουν την ουσία της μητρότητας. Η ουσία της μητρότητας έγκειται στο ότι είναι μια ιδιότητα ή μια κατάσταση που γεννά μια άλλη, είτε μέσω της γέννησης, της υιοθεσίας, της ανατροφής, της καθοδήγησης ή απλώς της παροχής συμβουλών σε δύσκολες στιγμές. Η μητρότητα, με άλλα λόγια, είναι ένας κοινωνικός θεσμός.
Ποιος μπορεί να αξιολογήσει την αξία των μητέρων; Στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να γίνει αυτό. Το να περιγράψουμε με λόγια πόσο πολύτιμες είναι οι μητέρες στον κόσμο είναι πέρα από τον καθένα μας. Σε όλους τους πολιτισμούς και τις κοινωνίες, ο ισχυρός θεσμός της μητρότητας υπάρχει σε όλο τον κόσμο, διαμορφώνοντας μάλιστα τον κόσμο. Οι μητέρες είναι πραγματικά, μαζί με τους πατέρες, οι άνθρωποι με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία.