Κατά την ελληνική μυθολογία, η Εστία ήταν η θεά της οικιακής ζωής και της οικογένειας, η οποία λάμβανε την πρώτη προσφορά σε κάθε οικία και δεν είχε δημόσια λατρεία. Το όνομά της σημαίνει «οίκος και εστία»: το σπίτι και τους ενοίκους του. Για αυτό σε κάθε σπίτι υπήρχε ένας βωμός που είχε το όνομά της κι εκεί μέσα έκαιγε άσβεστη φωτιά, η αγάπη για όλους. Η Εστία ήταν η μεγαλύτερη κόρη της Ρέας και του Κρόνου, αδελφή του Δία, της Ήρας, του Άδη, του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Αρχικώς, εντασσόταν στους ολύμπιους θεούς, αλλά, αργότερα φρόντιζε την ιερή φλόγα στον Όλυμπο. Οι βωμοί της περιελάμβαναν κάθε οικογενειακή εστία.
Η λέξη «εστία» βέβαια, το τζάκι, ήταν ο βασικός και κεντρικός χώρος στο σπίτι και για αυτό σήμανε και την οικογενειακή συνοχή, το σπιτικό, το πνεύμα της οικογενειακής δομής. Από την λέξη εστία προέκυψε το ρήμα «ἑστιάω» = φιλοξενώ, αργότερα πήρε την έννοια “φιλοξενώ σε γεύμα, συμπόσιο”, το οποίο θεωρούνταν ως ένα σημαντικότατο μέσο κοινωνικοποίησης στην Αρχαία Ελλάδα.
Η κοινωνικοποίηση είναι ένας κοινωνιολογικός όρος ο οποίος χρησιμοποιείται από κοινωνιολόγους, κοινωνιοψυχολόγους, ανθρωπολόγους, πολιτικούς και παιδαγωγούς, εννοώντας τη διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κοινών κανόνων, συμπεριφορών, αξιών, κινήτρων, κοινωνικών ρόλων, συμβόλων και ιδεολογιών. Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες και συνήθειες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει, είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.
Για πολλούς γονείς, θα ήταν πολύ πιο εύκολο και πιο απλό να ξεχάσουν τα οικογενειακά γεύματα. Δουλειές, παιδιά, εξωσχολικές δραστηριότητες, συμβάλλουν στο να είναι οι οικογένειες συνεχώς εν κινήσει, νιώθοντας έτσι την ανάγκη να φάνε κυριολεκτικά στο πόδι, ή στην καλύτερη περίπτωση στο αυτοκίνητο. Συχνά, τα οικογενειακά γεύματα θεωρούνται από μερικούς ανθρώπους ως μια αγγαρεία κατά τη διάρκεια μιας κουραστικής ημέρας, με αποτέλεσμα να παραβλέπεται το γεγονός ότι αυτή είναι η μόνη φορά που όλα τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται όλα μαζί σε ένα μέρος. Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι όταν μια οικογένεια κάθεται μαζί, τη βοηθά να μειώσει τους γρήγορους ρυθμούς που απαιτούνται, να χειριστεί το άγχος, τις ταλαιπωρίες και τη φασαρία της καθημερινής ζωής, να επικοινωνούν μεταξύ τους, να μαθαίνουν πώς να ακούν και να μαθαίνουν να σέβονται ο ένας τον άλλον.
Μια πρόσφατη επισκόπηση της Abbott έδειξε ότι το μόνο πράγμα που κάνει τους Ινδούς να νιώθουν πιο ικανοποιημένοι είναι η οικογένεια. Οι έρευνες καταλήγουν όλο και περισσότερο στο συμπέρασμα ότι το κοινό γεύμα είναι η πηγή πολλών οφελών για μια καλύτερη και πιο επιτυχημένη ζωή. Τα παιδιά των οικογενειών που τρώνε όλοι μαζί είναι λιγότερο πιθανό να υποφέρουν από άγχος και πιο πιθανό να έχουν αυξημένη αυτοεκτίμηση.
Καθιερώνοντας το οικογενειακό τραπέζι ως χώρο σύνδεσης, επικοινωνίας και αίσθησης υποστήριξης, οι γονείς καθώς είναι σημαντικά πρότυπα για την απόλαυση των γευμάτων, ασκούν μια ισχυρή υποσυνείδητη επιρροή μέσω φυσικών μοντέλων, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί. Οι μελέτες σημειώνουν ότι η τακτική οικογενειακή επαφή διευκολύνει περισσότερο τη γονική καθοδήγηση και την ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους. Το να τρώμε μαζί ως οικογένεια είναι η τέλεια ευκαιρία για τα παιδιά να διδαχθούν υγιεινές διατροφικές συνήθειες σε ένα χαλαρό και στοργικό περιβάλλον, καθώς οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να δοκιμάσουν νέα τρόφιμα όταν είναι με παρέα και έχει αποδειχθεί ότι τρώνε περισσότερα φρούτα και λαχανικά, περισσότερα γαλακτοκομικά και φυτικές ίνες από εκείνους που τρώνε μόνοι τους. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει μόνο την καλλιέργεια μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό, αλλά σημαίνει επίσης διδασκαλία τρόπων στο τραπέζι, διαισθητική διατροφή, εθιμοτυπία γεύματος και κοινωνικές δεξιότητες. Είναι επίσης μια εξαιρετική στιγμή για να χτιστούν δεξιότητες επικοινωνίας στη συζήτηση, καθώς και να τεθούν αντικρουόμενα επιχειρήματα, διαδικασία που ενισχύει τον λογισμό. Γι’ αυτό τα παιδιά που απολαμβάνουν τακτικά οικογενειακά γεύματα απολαμβάνουν και κάτι άλλο: ενισχυμένους βαθμούς.
Το φαγητό και η συζήτηση είναι ένας τέλειος συνδυασμός και μια ευκαιρία για ανθρώπους όλων των γενεών να μάθουν ο ένας από τον άλλον, μπορεί να πλημμυρίσει το σώμα μας με χαρούμενες χημικές ουσίες. Τα γεύματα με αγαπημένα πρόσωπα απελευθερώνουν ωκυτοκίνη (περισσότερο γνωστή ως ορμόνη της αγάπης). Δεν είναι περίεργο που το Psychology Today τοποθετεί το φαγητό στους 10 κορυφαίους τρόπους προαγωγής καλών συναισθημάτων. Στον τομέα που μελετά τη Συναισθηματική Νοημοσύνη, μία νευροβιολογική έρευνα έχει δείξει ότι η έκκριση ωκυτοκίνης επηρεάζει τη ρύθμιση του μεταιχμιακού συστήματος, που είναι το τμήμα του εγκεφάλου μας που ελέγχει τα συναισθήματα. Οι ορμόνες που απελευθερώνονται επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και στον έλεγχο της επιθετικότητας. Οι νευρώνες που ενεργοποιούνται όταν αλληλεπιδρούμε με άλλους αναφέρονται ως νευρώνες καθρέφτης. Αυτό εξηγεί γιατί νιώθουμε τον πόνο των άλλων. Οπότε, τρώγοντας όλοι μαζί θα χορτάσουμε με οικογενειακή αγάπη, τροφή για την ψυχή μας.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, όλες οι μελέτες έχουν δείξει ότι, με το να συνδεθούμε πραγματικά μεταξύ μας μέσω του φαγητού μπορεί να βελτιώσει τη σωματική και ψυχική υγεία όλων των μελών της οικογένειας. Τα οικογενειακά γεύματα βελτιώνουν την ακαδημαϊκή απόδοση των παιδιών μας, αυξάνουν την αυτοεκτίμησή τους, μπορούν να αποτρέψουν σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, να μειώσουν τον κίνδυνο κατάχρησης ουσιών, κατάθλιψης και παχυσαρκίας. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με μια ανασκόπηση του 2015 από μια ομάδα Καναδών ερευνητών, τα συχνά οικογενειακά γεύματα μπορούν να αποτρέψουν προβλήματα με διατροφικές διαταραχές, χρήση αλκοόλ και ουσιών, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη και σκέψεις αυτοκτονίας στους εφήβους. Τα οικογενειακά γεύματα καλλιεργούν την αίσθηση του ανήκειν. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που τρώνε τακτικά με τις οικογένειές τους νιώθουν ότι αγαπιούνται και ότι είναι ασφαλή. Ακόμη και οι έφηβοι, παρά τα όσα πιστεύουμε, εκτιμούν και θεωρούν πολύτιμη την οικογενειακή συνεύρεση για φαγητό. Μια αμερικανική μελέτη έδειξε ότι το 71% των εφήβων δήλωσαν ότι θεωρούν ως το καλύτερο κομμάτι των οικογενειακών γευμάτων τις συζητήσεις και να περνούν χρόνο με τα μέλη της οικογένειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να γνωρίζουν το οικογενειακό τους ιστορικό κατά την διάρκεια οικογενειακών γευμάτων. Αυτά τα ίδια παιδιά αποδείχθηκε ότι έχουν στενότερες σχέσεις με τα μέλη της οικογένειας, αυξημένη αυτοεκτίμηση και περισσότερη αίσθηση ελέγχου πάνω στη ζωή τους (Duke, Fivush, Lazarus, & Bohanek, 2003).
Εκεί συζητούνται σημαντικά οικογενειακά θέματα και λύνονται προβλήματα. Εκεί καταναλώνονται παράλληλα με το υπέροχο φαγητό, μαθήματα και “διαλέξεις” μαζί. Συχνά τα μεγάλα προβλήματα δεν λύνονται, αλλά δεν πειράζει, γιατί σε 24 ώρες θα έχουμε άλλη μια ευκαιρία εναντίον τους.
Το φαγητό με παρέα μπορεί ακόμη να βελτιώσει και την πέψη, επειδή η αλληλεπίδραση με άλλους αυξάνει τη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού που με τη σειρά του διεγείρει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα – γνωστό και ως κλάδος «ξεκούρασης και πέψης» του νευρικού συστήματος.
‘Ολη αυτή η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας και η εισβολή της στην προσωπική μας ζωή με την μορφή όλων των γνωστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο, έχει οδηγήσει στην όλο και πιο αυξανόμενη ανάγκη για διαδικτυακή σύνδεση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αποσύνδεση από την πραγματική ζωή, ειδικά όταν διακόπτει την επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας. Πολλές οικογένειες πιστεύουν ότι δεν έχουν τρόπο να σταματήσουν την τεχνολογία στο τραπέζι. Μετά τη δουλειά ή το σχολείο όταν είναι κουρασμένοι, θέλουν να χαλαρώσουν, ο μπαμπάς είναι online, η μαμά βλέπει ένα σήριαλ και τα παιδιά είναι σε άλλη συσκευή. Τα παιδιά δεν χρειάζεται να φάνε παρέα με την οικογένειά τους, την στιγμή που έχουν την δυνατότητα να φάνε παρέα με έναν mukbanger.
Το mukbang ή meokbang, γνωστό και ως εκπομπή φαγητού, είναι μια διαδικτυακή οπτικοακουστική εκπομπή στην οποία ένας οικοδεσπότης καταναλώνει διάφορες ποσότητες φαγητού ενώ αλληλεπιδρά με το κοινό. Έγινε δημοφιλές στη Νότια Κορέα το 2010 και από τότε έχει γίνει παγκόσμια τάση. Ποικιλίες φαγητών από πίτσα μέχρι νουντλς καταναλώνονται μπροστά σε μια κάμερα. Διάσημοι mukbangers στην Ασία και τη Βόρεια Αμερική έχουν κερδίσει δημοτικότητα στα social media και έχουν κάνει το mukbang καριέρα με υψηλά εισοδήματα. Μαγειρεύοντας και καταναλώνοντας φαγητό στην κάμερα για ένα μεγάλο κοινό, οι mukbangers δημιουργούν έσοδα από διαφημίσεις, χορηγίες, καθώς και από την υποστήριξη των θεατών. Ωστόσο, αυτό το νέο διαδυκτιακό μοντέλο δέχεται αυστηρή κριτική για την προώθηση ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών, για την σκληρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν τα ζώα και για την σπατάλη τροφίμων.
Στη χριστιανική παράδοση της Θείας Κοινωνίας, το “γεύμα”που μοιράζονται οι πιστοί κατοπτρίζει τη θυσία που έγινε από τον Χριστό για την σωτηρία των πιστών. Η ώρα του γεύματος μπορεί να είναι η ώρα όπου έχουμε την ευκαιρία να εκφράσουμε ευγνωμοσύνη, να επιβραδύνουμε, να χαλαρώσουμε και να είμαστε ευγνώμονες για ό,τι έχουμε. Η ευγνωμοσύνη μπορεί να μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε μια στάση αφθονίας που έχει άλλα οφέλη για την ευημερία μας.
“Κόβοντας ψωμί” όλοι μαζί μπορούμε να γκρεμίσουμε τείχη και όρια που δυστυχώς μπορούν να χωρίσουν άτομα, φυλές, εθνικότητες και πολιτισμούς. Καθώς οι άνθρωποι μοιράζονται γεύματα μαζί, μοιράζονται τα έθιμα του πολιτισμού και της κληρονομιάς τους. Συχνά, μοιράζονται ιστορίες κατά τη διάρκεια ενός γεύματος που τους συνδέουν με τους ίδιους και τον κόσμο του καθενός. Μειώνουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων για την ανισότητα και οι συνεστιαζόμενοι τείνουν να βλέπουν τις αντιλήψεις διαφορετικών φυλών, φύλων και κοινωνικοοικονομικών καταβολών ως πιο ίσες από ότι σε άλλα κοινωνικά σενάρια. Τα γεύματα ήταν παραδοσιακά εκείνες οι στιγμές που ολόκληρες κοινότητες ή χωριά συγκεντρώνονταν. Το να τρώμε μαζί είναι σύμβολο της κοινής ζωής. Είναι μέρος αυτού που είμαστε. Είναι παράδοση και βρίσκεται βασικά στα γονίδιά μας.
Ο Χριστός μοιραζόταν φαγητό με όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης ή φυλής, θρησκευτικής πεποίθησης ή οικονομικής κατάστασης, ως ένδειξη της ισότητας που πρεσβεύει η Βασιλεία του Θεού, όπου εκεί δεν αποκλείεται ή περιθωριοποιείται κανείς. Δίδασκε τον Λόγο του Θεού, έδινε απαντήσεις στα ερωτήματα των συνεστιαζόμενων του, έχτιζε δεξιότητες επικοινωνίας στη συζήτηση, καθώς δεχόταν όλα τα επιχειρήματα και επέστρεφε με αντικρουόμενα για να ενισχύσει τον λογισμό τους. Δίδασκε ήθη, κοινούς κανόνες συμπεριφοράς, αξίες, ιδεολογίες. Επιβεβαίωνε ότι όλοι αγαπιούνται και ότι είναι ασφαλής, καθώς και καλλιεργούσε την αίσθηση του ανήκειν.
Η οικογένεια, όπως και ο άρτος είναι ευλογημένη από τον Πατέρα και Δημιουργό των Πάντων. Όλοι πιστεύω θυμόμαστε στο σπίτι της γιαγιάς την εικόνα του Χριστού όπου ευλογεί το οικογενειακό τραπέζι, και είμαι σίγουρη πως με λίγη προσπάθεια μπορούμε να ανασύρουμε από τα βάθη των αναμνήσεών μας και την φωνή της να επαναλαμβάνει συνεχώς ότι πρέπει πάντα να κάνουνε την προσευχή μας πριν το φαγητό για να πάρουμε την ευλογία του Θεού.
Αρχέτυπες αξίες έχουν ξεφτίσει πια και τείνουν να χαθούν στα βάθη των χιλιετιών από τότε. Τώρα πλέον οι αξίες αυτές διδάσκονται από επιστήμονες όπως κοινωνιολόγους, κοινωνιοψυχολόγους, ανθρωπολόγους, πολιτικούς και παιδαγωγούς. Η ώρα του φαγητού μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού προτεραιοτήτων και αξιών ή ως αγγαρεία. Αν θεωρηθεί ως ευκαιρία, τότε δημιουργούνται κάθε είδους δυνατότητες, εάν όμως θεωρηθεί ως αγγαρεία, τότε οι δυνατότητες απλά δεν υπάρχουν.
Γ Ε Ν Ε Σ Ι Σ
από τη μαθήτρια της Α τάξης Βασιλική-Ιωσηφίνα Σεναρέλη Σινάρη του 5ου Γυμνασίου Π.Φαλήρου
Άθικτα, άφθαρτα κι αιώνια μυστικά,
για όλα ετούτα που ελευθέρωσες Πανάγαθε Πατέρα!
Φως & τάξη, δίκαιο & λογική,
της πλάσης Σου όλοι οι ευλογημένοι καρποί.
Τόσο κοντά, μα και πάλι τόσο μακριά
η απόσταση που μας χωρίζει απ’τη Θεία Σου υπόσταση,
παρατηρητή όλων & Δημιουργέ, Παντοκράτορα Πανάγαθε!
Πνοή ζωής, καθαρότητα ψυχής, ακεραιότητα σκέψης
& η λάμψη της αστραπής την καρδιά μας να φωτίζει,
για να μπορεί ελεύθερος ο νους και η ματιά μας
σαν την πεταλούδα το στερέωμά Σου ν’αλωνίζει.
Χρώμα, ήχος και συναίσθημα παντού,
η παρουσία Σου μια μελωδία άρπας μονάχα αγάπη να θυμίζει.
Άθικτα, άφθαρτα κι αιώνια μυστικά,
για όλα ετούτα που ελευθέρωσες Πανάγαθε Πατέρα!
Γένεσις & ζωή, ένωσις κι απόγονοι,
της πλάσης Σου όλοι οι ευωδιαστοί ανθοί.
Τα διάφανα κρίνα, το γλυκόπιοτο κρασί και η μεγάλη γιορτή που έστεισες Εσύ,
Ανάστασις για εμάς τους καλεσμένους.
Σε κάμπο δουλεμένο με μυριάδες γόνιμα σπαρτά
& με μια σκόνη απίστευτη τριγύρω χρυσαφιά,
ίδιος Εσύ με συντριβάνι κοσμικό, να μας ραίνεις απ’τον ουρανό με ροδοπέταλα.
Άθικτα, άφθαρτα κι αιώνια μυστικά,
για όλα ετούτα που ελευθέρωσες Πανάγαθε Πατέρα!
Κι όλα αυτά γιατί αναμφίβολα Εσύ αποτελείς την αρχή,
που αν και σ’όνειρο ακόμη απατηλό,
ηλοβασίλεμα παντοτινό γερμένο στων βλεφάρων μου ειν η μορφή Σου.